Ô nhiễm không khí đe dọa tăng trưởng GDP Việt Nam

Tình trạng ô nhiễm không khí ở một số đô thị lớn đang vượt ngưỡng an toàn và trở nên nghiêm trọng. Theo ông, ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe, ô nhiễm không khí tác động đến tăng trưởng GDP như thế nào?

- Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí làm cho mọi người phải tiếp xúc với các hạt mịn trong không khí bị ô nhiễm. Các ngành công nghiệp, giao thông vận tải và nhà máy nhiệt điện chạy than cùng với việc sử dụng nhiên liệu rắn là các nguồn chủ yếu gây ra ô nhiễm không khí. Ô nhiễm không khí tiếp tục gia tăng với tốc độ đáng báo động và ảnh hưởng tới các nền kinh tế và chất lượng cuộc sống của con người. Theo thống kê của WHO, ô nhiễm bụi mịn có thể làm giảm tuổi thọ trung bình từ 1,5 đến 2 năm - điều này trực tiếp kéo theo chi phí y tế gia tăng và ảnh hưởng tới chất lượng nguồn nhân lực.

Tác động của ô nhiễm không khí không chỉ dừng lại ở từng doanh nghiệp riêng lẻ mà còn lan tỏa ra toàn bộ nền kinh tế. Khi ngành nông nghiệp, dịch vụ, du lịch và công nghiệp đều bị ảnh hưởng, tổng thiệt hại có thể làm giảm tới 12-14% GDP - tương đương hàng chục tỉ USD mỗi năm. Đây là lời cảnh báo rõ ràng. Việt Nam cần nhanh chóng có chiến lược tổng thể để cải thiện chất lượng không khí, từ cấp quốc gia đến từng nhà máy, khu công nghiệp.

Ông có thể chia sẻ một số bài học kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc giải quyết vấn đề này?

- Kinh nghiệm các quốc gia rất đa dạng tùy thuộc hoàn cảnh từng nước. Chẳng hạn các nước Bắc Âu khuyến khích sử dụng xe đạp hoặc các loại ôtô điện để giảm thiểu bụi từ các nguồn là phương tiện vận tải có nguy cơ thải lượng bụi rất cao. Hoặc cấm lưu hành phương tiện phát thải ròng cao sử dụng nhiên liệu hóa thạch, xử phạt nặng các cơ sở sản xuất, phương tiện gây ra lượng bụi lớn.

Hay Trung Quốc cũng có quy định ngặt nghèo về chống bụi, khói nhất là ở các thành phố lớn, yêu cầu lắp thiết bị lọc bụi trước khi xả khói ra môi trường và xử phạt nặng những cá nhân, tổ chức gây ô nhiễm bụi.

Năm 2020, Nhật Bản áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe máy tương đương Euro 5. Các tiêu chuẩn này, do Bộ Môi trường và Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Giao thông thực hiện, được thiết kế để giảm các chất gây ô nhiễm như CO, HC và NOx.

Ông có thể đề xuất những giải pháp chính sách cấp bách và hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm không khí trong thời gian tới?

Để ứng phó với tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, Việt Nam cần khẩn trương triển khai đồng bộ các giải pháp chính sách cấp bách và hiệu quả.
Trước tiên, cần hoàn thiện hệ thống pháp lý bằng cách ban hành Luật Không khí sạch hoặc bổ sung nội dung chuyên biệt về kiểm soát không khí vào Luật Bảo vệ môi trường. Đồng thời, nên xây dựng và công bố bản đồ ô nhiễm không khí quốc gia, cập nhật dữ liệu theo thời gian thực, làm cơ sở cho việc giám sát và ra quyết định.

Về kiểm soát nguồn phát thải, cần siết chặt việc quản lý khí thải công nghiệp, khí thải giao thông và nguồn đốt sinh hoạt, bao gồm cấm dần xe máy cũ nát, kiểm soát đốt rơm rạ và xử lý rác tự phát. Các cơ sở sản xuất phải lắp đặt hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn, thực hiện đo kiểm định kỳ và báo cáo thường xuyên. Nhà nước cũng cần ban hành chỉ tiêu giảm phát thải khí ô nhiễm cho từng ngành và địa phương, như một phần trong chiến lược phát triển bền vững.

Chính phủ cần triển khai thêm các cơ chế khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh, thiết bị lọc bụi, phương tiện giao thông sạch như xe điện. Hỗ trợ người dân thu nhập thấp tiếp cận các giải pháp thân thiện với môi trường. Các hoạt động truyền thông và giáo dục cộng đồng cũng cần được đẩy mạnh, nhằm nâng cao nhận thức và xây dựng một nền văn hóa không chấp nhận khói bụi, tiến tới hình thành chuẩn mực sống mới hướng đến không khí sạch.

Xin cảm ơn ông