Giải ngân đầu tư công, đừng để lặp lại "cuối năm hối hả"

Công điện số 162/CĐ-TTg ngày 11.9.2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký gửi các bộ ngành, địa phương, yêu cầu tập trung đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 có những con số đáng chú ý.

Đó là kết quả giải ngân vốn đầu tư công đến hết tháng 8 năm 2025 ước đạt 46,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, có 9 bộ, cơ quan Trung ương và 22 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt trên mức trung bình cả nước; 29 bộ, cơ quan Trung ương và 12 địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước.

Con số này dù có cao hơn so với cùng kỳ năm 2024 (40,4%) nhưng vẫn chưa đạt được yêu cầu đề ra.

Thật ra thì câu chuyện giải ngân vốn đầu tư công chậm, ỳ ạch theo kiểu “đầu năm thong thả, cuối năm hối hả”, là vấn đề đã kéo dài từ nhiều năm nay.

Và các nguyên nhân đã được chỉ ra, chủ yếu xoay quanh các vấn đề khách quan: do những hạn chế, tồn tại trong cơ chế, chính sách, nhất là các quy định, thủ tục chưa phù hợp trong Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách nhà nước.

Do các địa phương gặp nhiều vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện như sắp xếp lại bộ máy, vận hành chính quyền địa phương hai cấp. Hoặc có dự án dù đã hoàn tất bước chuẩn bị nhưng khi kiểm tra phát hiện không còn hiệu quả, buộc phải dừng triển khai để tránh lãng phí…

Tuy vậy, còn có một nguyên nhân quan trọng nữa, đến từ yếu tố chủ quan, chính là nhân tố con người với tâm lý không dám làm, sợ sai, hoặc năng lực yếu kém ở nhiều bộ ngành và địa phương.

Bằng chứng là cùng một thể chế nhưng có bộ, ngành, địa phương giải ngân tốt và có bộ, ngành và địa phương lại chậm dưới mức trung bình cả nước.

Dù rằng, từ đầu năm 2025 đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã rất sốt ruột, liên tục có nhiều văn bản chỉ đạo quyết liệt các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương trong việc phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công năm 2025.

Bởi vậy, không phải ngẫu nhiên mà trong Công điện 162, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã rất kiên quyết khi yêu cầu phải “xử lý nghiêm theo quy định các tập thể, cá nhân cố tình làm chậm tiến độ phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công; thay thế ngay những cán bộ, công chức, viên chức yếu kém, hạn chế về năng lực và trách nhiệm”.

Có thể nói trong bối cảnh hiện nay, giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ - động lực quan trọng nhất để trước hết thực hiện mục tiêu tăng trưởng 8% cũng như góp phần thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm cân đối cho nền kinh tế.

Nếu không nhanh, quyết liệt, kể cả xử lý nhân tố con người từ bây giờ và để lặp lại câu chuyện “đầu năm thong thả, cuối năm hối hả”, giải ngân để “chạy KPI” như nhiều năm trước, thì không những các mục tiêu không đạt được mà có khi còn phải mất thêm tiền, thêm người và công sức để xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng trong quản lý, sử dụng vốn.