Thu thuế nhập khẩu của Mỹ lên kỷ lục 267 tỷ USD khi Trump gây thương chiến, ai là người phải chịu?

Theo số liệu từ Cục Phân tích kinh tế Mỹ và Fed St. Louis, chính quyền Mỹ đã thu về số thuế quan cao chưa từng thấy là 267 tỷ USD trong quý 2, khi Tổng thống Trump áp thuế và đe dọa áp thuế lên hàng trăm đối tác thương mại, bao gồm những nước vốn bị coi là địch thủ cũng như các đồng minh thân cận nhất.

Con số 267 tỷ USD của quý 2 cao gấp 2.8 lần số tiền thuế nhập khẩu trong quý 1, và cao gấp 3.4 lần cùng kỳ năm 2024. Như biểu đồ bên dưới cho thấy, trước quý 2/2025, nước Mỹ chưa bao giờ thu được trên 110 tỷ USD từ thuế quan.

Thu từ thuế nhập khẩu lên cao là do thuế suất tăng, hay do nhập khẩu nhiều hơn, hay là do sự kết hợp của cả hai nhân tố?

Các số liệu cho thấy thuế suất cao hơn là lý do duy nhất. Hiện Mỹ chưa công bố kim ngạch nhập khẩu tháng 6 và toàn quý 2, nhưng số liệu của tháng 4 và 5 cho thấy giá trị nhập khẩu hàng hóa vào Mỹ đều là 278 tỷ USD, giảm 20% so với tháng 3 và thấp hơn 17% so với bình quân quý 1.

Như vậy, thuế suất thực tế đã tăng cao đến mức mà có thể triệt tiêu cả sự suy giảm của kim ngạch nhập khẩu để đẩy doanh thu thuế lên cao kỷ lục.

Để tính toán ra một mức thuế suất nhập khẩu chung của một quốc gia đòi hỏi việc tổng hợp và xử lý số liệu tương đối phức tạp. Giả sử đơn giản rằng Mỹ áp thuế 30% với thép từ Trung Quốc và 10% với thép từ Nhật, và mỗi nước chiếm một nửa thị phần thép nhập khẩu của Mỹ, vậy thuế suất chung với thép là 20% (trung bình cộng của 30% và 10%). Tính toán trong thực tế sẽ phức tạp hơn vì có tới hàng trăm loại hàng hóa từ hàng trăm quốc gia, mỗi loại lại có thị phần khác nhau và phải chịu một thuế suất khác nhau.

Theo thống kê của nhà báo và nhà phân tích kinh tế Joseph Politano, thuế suất nhập khẩu chung của Mỹ vào tháng 2/2025 chỉ là khoảng 2.5%. Đến “Ngày Giải phóng” 02/04 khi ông Trump tuyên bố áp thuế với hàng loạt quốc gia, thuế suất đã leo lên 15%.

Sau đó, thuế suất có lúc tăng lúc giảm khi ông Trump tuyên bố đánh thuế rồi lại tạm hoãn. Tỷ lệ thuế nhập khẩu lúc đỉnh điểm lên tới 25 – 26% rồi kết thúc quý 2 ở khoảng 18%. Tính chung cả quý, thuế suất bình quân của Mỹ dễ dàng đạt trên 20%.

Ai là người chịu thuế quan của ông Trump?

Khi chính phủ Mỹ áp thuế lên hàng nhập khẩu, ít nhất 1 trong 3 kịch bản sau đây sẽ xảy ra, tương ứng với 1 trong 3 nhóm đối tượng bị ảnh hưởng:

Kịch bản thứ nhất, người bán ở nước ngoài chịu thiệt thông qua việc giảm giá bán để tổng chi phí sau thuế không tăng so với trước.

Kịch bản thứ hai, người tiêu dùng Mỹ chịu thiệt khi người bán không giảm giá, doanh nghiệp nhập khẩu ở Mỹ phải trả thêm tiền thuế, sau đó nâng giá bán lẻ cho người tiêu dùng Mỹ để bù đắp số thuế đã nộp.

Kịch bản thứ ba, doanh nghiệp Mỹ chịu thiệt khi người bán không giảm giá, doanh nghiệp nhập khẩu phải nộp thuế quan, nhưng không nâng giá bán cho người tiêu dùng (vì muốn giữ chân khách hàng …), dẫn tới giảm biên lợi nhuận hay thậm chí thua lỗ.

Từ khi ông Trump phát động thương chiến với Trung Quốc trong nhiệm kỳ 1 (2016 – 2020), các nhà kinh tế đã dốc sức nghiên cứu để trả lời câu hỏi: Ai là người nộp thuế? Và câu trả lời trong hầu hết trường hợp là doanh nghiệp và người dân Mỹ.

Trong hai nghiên cứu vào năm 2019 và 2020, các nhà kinh tế Mary Amiti (Fed chi nhánh New York), Stephen J. Redding (Đại học Princeton) và David Weinstein (Đại học Columbia) đã kết luận: “Toàn bộ gánh nặng của thuế quan cho đến nay đã rơi vào người tiêu dùng trong nước. Kết quả của chúng tôi cho thấy khoản thu từ thuế mà Mỹ hiện đang thu không đủ để bù đắp những tổn thất mà người tiêu dùng hàng nhập khẩu đang phải gánh chịu.”

Tình hình năm 2025 liệu có khác? Chỉ số giá nhập khẩu do Cục Phân tích kinh tế (BEA) công bố cho thấy giá hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ trong quý 2 chỉ giảm 0.3% so với quý 1, và giảm 0.1% so với cùng kỳ năm trước. Những biến động này là cực kì nhỏ khi so với dữ liệu lịch sử và còn rất khiêm tốn so với tỷ lệ thuế quan chung khoảng 22% giá trị nhập khẩu.

Nói cách khác, giá hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ hầu như không thay đổi so với trước khi ông Trump khơi mào thương chiến, tức là người nộp thuế quan không phải đối tác thương mại nước ngoài mà chính là doanh nghiệp và người dân Mỹ.

* Mỹ chỉ tạo thêm 73,000 việc làm, số liệu tháng trước cũng giảm

- 08:26 02/08/2025