Nước rút giải ngân các dự án giao thông trọng điểm

Tiến độ giải ngân còn chậm

Theo tổng hợp của Bộ Tài chính, toàn bộ 12 dự án quan trọng quốc gia trong lĩnh vực giao thông vận tải đã được các bộ, ngành, địa phương phân bổ chi tiết đầy đủ với tổng vốn lên tới 100.137,1 tỷ đồng. Trong số này, vốn từ ngân sách trung ương chiếm 84.889,6 tỷ đồng, còn lại 15.247,5 tỷ đồng là nguồn vốn từ ngân sách địa phương. Bộ Tài chính đã hoàn tất việc phê duyệt dự toán, đảm bảo nguồn lực tài chính cho các công trình trọng điểm quốc gia.

Tuy nhiên, tính đến hết ngày 31/7/2025, tiến độ giải ngân vẫn còn khá chậm. Tổng số vốn đã giải ngân chỉ đạt 22.579,5 tỷ đồng, tương đương 23,5% kế hoạch được giao. Cụ thể, vốn ngân sách trung ương giải ngân được 20.057,3 tỷ đồng, đạt 23,6%, trong khi vốn ngân sách địa phương mới đạt 2.522,2 tỷ đồng, tương đương 22,3%. Mức giải ngân này thấp hơn nhiều so với tỷ lệ bình quân chung cả nước là 46,3%.

Mặc dù vậy, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng, cùng sự vào cuộc đồng bộ của Bộ Xây dựng, các địa phương, chủ đầu tư, nhà thầu và sự đồng thuận của người dân, nhiều khó khăn đã dần được tháo gỡ. Việc triển khai thi công các dự án đang có tiến triển rõ rệt. Đối với những dự án có mốc hoàn thành trong năm 2025, công tác giải phóng mặt bằng đã cơ bản hoàn tất.

Một số vướng mắc cục bộ như đường gom dân sinh, di dời đường điện cao thế không còn gây cản trở đáng kể tới tiến độ thi công. Về nguồn cung vật liệu xây dựng, từng là nút thắt lớn nay cũng đã được giải quyết cơ bản, đặc biệt tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh đã chủ động rà soát và đảm bảo đủ nguồn vật liệu cho toàn bộ dự án.

Xử lý dứt điểm các tồn tại

Dù đang có tiến triển nhưng để đạt mục tiêu giải ngân đúng tiến độ như chỉ đạo của Chính phủ, vẫn còn nhiều tồn tại cần được xử lý dứt điểm. Mặc dù pháp luật về đất đai, khoáng sản đã được sửa đổi và ban hành theo cơ chế đặc thù được Quốc hội thông qua, song quá trình thực hiện tại địa phương vẫn phát sinh nhiều vướng mắc. Việc áp dụng chưa đồng bộ, thiếu thống nhất đang làm chậm tiến độ thực tế tại nhiều công trình.

Không ít địa phương vẫn chưa chủ động giải quyết các khó khăn trong giải phóng mặt bằng, đặc biệt là với những diện tích đất ở liên quan đến sinh kế, tập quán, đời sống người dân. Một số khu vực còn xuất hiện tình trạng người dân cản trở thi công ngay cả khi mặt bằng đã được bàn giao. Ngoài ra, hiện vẫn còn một số tỉnh chưa hoàn tất bàn giao mặt bằng các trạm dừng nghỉ thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, gây ảnh hưởng tới tiến độ toàn tuyến.

Trong khi đó, thời tiết cũng đang trở thành một yếu tố bất lợi. Nhiều dự án có kế hoạch hoàn thành trong năm 2025 vẫn còn khối lượng thi công lớn, nhưng mùa mưa năm nay lại đến sớm hơn thường lệ và dự báo kéo dài, khiến tiến độ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về sự điều hành linh hoạt, sát sao từ các cấp, các ngành để kịp thời tháo gỡ, đảm bảo hoàn thành mục tiêu 3.000 km đường cao tốc như kế hoạch, đặc biệt là tại các dự án then chốt như các đoạn thuộc Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh, dự án Biên Hòa - Vũng Tàu, Tuyên Quang - Hà Giang và các dự án thành phần thuộc cao tốc Bắc - Nam.

Bên cạnh đó, một số dự án mới được khởi công trong năm vẫn chưa đạt được tiến độ triển khai như kỳ vọng. Thời gian đầu khởi động còn chậm, thiếu tính chủ động trong điều hành và lập kế hoạch. Điều này đòi hỏi phải có sự rút kinh nghiệm sâu sắc từ các dự án trước, đồng thời xây dựng kế hoạch thi công cụ thể hơn, linh hoạt hơn để tăng tốc trong thời gian tới.

Đáng chú ý, hiện nay có một số dự án trọng điểm quốc gia không còn nhu cầu sử dụng hết vốn được phân bổ cho năm 2025. Nguyên nhân chủ yếu do tiến độ triển khai thực tế nhanh hơn dự kiến, chi phí tiết kiệm được sau đấu thầu, quyết toán và cắt giảm chi phí dự phòng. Cụ thể, dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 có thể dư khoảng 1.000 tỷ đồng trong kế hoạch năm 2025; giai đoạn 2021 - 2025 dự kiến dư khoảng 3.000 tỷ đồng. Phần vốn này hiện đang chờ hoàn tất thủ tục để được điều chuyển sang bổ sung cho dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Sau khi điều chỉnh, tỷ lệ giải ngân chung của Bộ Xây dựng sẽ được cải thiện đáng kể.

Trước tình hình trên, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, ngành và địa phương tiếp tục triển khai nghiêm túc các nhiệm vụ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, yêu cầu đặt ra là phải đẩy nhanh tiến độ các dự án đã và đang triển khai, tăng cường kiểm tra, giám sát, phân công rõ ràng trách nhiệm, đồng thời bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành để tổ chức thực hiện hiệu quả. Mục tiêu là hoàn thành ít nhất 3.000 km đường cao tốc, hơn 1.000 km đường ven biển và các công trình trọng điểm như Cảng hàng không quốc tế Long Thành trong năm 2025.

Đặc biệt, các địa phương cần khẩn trương giải ngân vốn đối với các dự án do mình làm cơ quan chủ quản. Một loạt dự án quan trọng đang cần được thúc đẩy bao gồm: Cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng (CT.08), Dự án thành phần 3 Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành, Tân Phú - Bảo Lộc, Bảo Lộc - Liên Khương, Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh và tuyến TP. Hồ Chí Minh - Mộc Bài theo hình thức PPP.

Song song với đó, các địa phương cũng cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện thủ tục đầu tư đối với các dự án mới được bổ sung vốn từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2024. Từ khâu chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng cho đến ký kết hợp đồng xây lắp đều cần được triển khai khẩn trương, quyết liệt hơn để không lỡ nhịp tiến độ chung của toàn ngành giao thông vận tải.