HTX khó phát triển vì 'nghẽn' chính sách đất đai

Từ khi Luật Đất đai 2013 ra đời, đã có những địa phương quan tâm, tạo điều kiện cho HTX tiếp cận đất đai để thuận tiện phát triển theo mô hình sản xuất hàng hóa. Tuy nhiên, số HTX tiếp cận được chính sách này chưa nhiều, nhất là những HTX đang sản xuất theo mô hình nông nghiệp công nghệ cao.

Mất cơ hội phát triển vì chính sách đất đai

Bà Diệp Thị Thảo Trang, Giám đốc HTX nông nghiệp công nghệ cao Thăng Bình (Quảng Nam), cho biết việc huy động nguồn đất đai trong nhân dân, thành viên cũng như thuê đất đang gặp khó khăn khiến HTX khó mở rộng sản xuất kinh doanh.

Đơn cử như việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất theo Luật đất đai 2013 hiện chưa được rõ ràng, chưa phù hợp với thực tiễn ở các địa phương. Điều này khiến nhiều HTX dù có đất để sản xuất kinh doanh nhưng không có giấy tờ pháp lý hoặc việc xin cấp quyền sử dụng đất còn rất nhiều khó khăn.

Theo bà Trang, Luật Đất đai năm 2013 chưa có quy định rõ ràng thể nào là đất tự khai hoang, đất mặt nước, đất có mặt nước nên khi các HTX đi xin giấy chứng nhận quyền sử dụng rất khó. Lý do là chính quyền địa phương nói không có căn cứ xác định các yếu tố để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Khi không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cũng đồng nghĩa với việc HTX mất đi cơ hội để tiếp cận vốn từ các tổ chức tín dụng.

Nhiều HTX chưa tiếp cận được đất đai vì vướng các quy định pháp luật.

Không chỉ HTX Thăng Bình, nhiều HTX khác cũng đang gặp vướng mắc trong tiếp cận chính sách về đất đai. Ông Bùi Trọng Trung, Giám đốc HTX Mai Anh (Lào Cai), cho biết ngay cả việc đi thuê đất của HTX cũng gian truân vì chỉ thuê ngắn hạn. Bên cạnh đó, Luật Đất đai cũng đang quy định hộ gia đình không được sử dụng quá 20 ha đất. Điều này chính là lực cản trong quá trình đầu tư, phát triển của HTX, nhất là khi đầu tư máy móc hiện đại.

Những khó khăn về tiếp cận đất đai đang làm chậm sự lớn mạnh của các HTX. Thiếu đất, hoặc tiếp cận đất đai theo kiểu đứt đoạn cũng khiến HTX khó phát triển ổn định. Đặc biệt với những HTX chưa có đất để xây dựng trụ sở, cửa hàng kinh doanh lại rất khó cạnh tranh với các doanh nghiệp cùng ngành nghề.

Từ kinh nghiệm và thực tiễn sản xuất có thể thấy, phát triển mô hình kinh tế tập thể, HTX là bước đi phù hợp với với nông dân Việt Nam. Vì với vai trò bảo vệ quyền và lợi ích của thành viên, khi phát triển mô hình HTX hiệu quả sẽ giúp đảm bảo an sinh xã hội. Vì vậy, muốn khu vực này phát triển, cần nhanh chóng tháo gỡ những bất cập, chồng chéo của Luật đất đai hiện nay.

Chờ luật sửa đổi

Theo các chuyên gia, Luật Đất đai đang chưa thống nhất với Luật HTX năm 2012. Chẳng hạn, nếu như trong Luật HTX nêu cụ thể là HTX, Liên hiệp HTX nông, lâm, ngư nghiệp, diêm nghiệp sẽ được hưởng chính sách giao đất, cho thuê đất theo pháp luật về đất đai. Vậy nhưng, Luật Đất đai lại không có nội dung về giao đất cho HTX, Liên hiệp HTX nông, lâm, ngư, diêm nghiệp mà chỉ quy định cho thuê. Trong khi một số ngành nghề kinh doanh, đầu tư thì HTX không được tham gia, còn doanh nghiệp thì được.

Nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho khu vực kinh tế tập thể, Luật Đất đai (sửa đổi) đã có những thay đổi, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tích tụ đất đai, sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả. Từ đó, khắc phục tình trạng bỏ hoang đất nông nghiệp phát huy nguồn lực từ đất đai như đã bỏ hạn mức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp, quy định và giám sát chặt chẽ diện tích tối thiểu, tránh tách thửa nhằm thuận tiện cho phát triển sản xuất theo quy mô lớn, bổ sung quy định về Ngân hàng cho thuê đất nông nghiệp…

Tuy nhiên, theo các HTX, hiện nay nhiều HTX, đặc biệt là HTX công nghệ cao đang hoàn thiện quy trình bằng việc đầu tư các công trình nhỏ trên vùng sản xuất. Tuy nhiên, Luật Đất đai (sửa đổi) hiện nay vẫn chưa giải thích, quy định rõ về vấn đề “xây dựng công trình nhưng phải đảm bảo không ảnh hưởng đến diện tích đất nông nghiệp theo quy hoạch” gây khó khăn cho HTX trong cách hiểu và thực hiện.

Bởi khi sử dụng một tỷ lệ đất nhất định phục vụ xây dựng công trình phục vụ sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, điều đầu tiên có thể nhận thấy đó chính là diện tích đất nông nghiệp sẽ bị giảm một phần, và phần diện tích giảm đó sẽ chuyển sang đất phi nông nghiệp.

Ngoài ra, luật cần quy định rõ ràng về các đối tượng và điều kiện được nhận chuyển nhượng đất đai để tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX phát triển, tránh tình trạng nông dân, thành viên HTX gặp khó khăn sau khi chuyển nhượng đất vì không còn tư liệu sản xuất.

Đồng thời, cũng nên xem xét quy định về việc “nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất nông nghiệp” đối với các tổ chức kinh tế giữa Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) và Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) để đảm bảo tính thống nhất; tránh vướng mắc, khó khăn trong quá trình thực hiện sau khi các luật này được ban hành

Ông Trần Thanh Dũng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Kiên Giang, cho rằng cần phải quan tâm nhiều hơn đến vấn đề nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất nông nghiệp đối với các đối tượng là các tổ chức kinh tế được quy định tại Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) và Dự thảo Luật HTX (sửa đổi). Từ đó có được sự thống nhất, rõ ràng nhằm hạn chế sự chồng chéo, gây khó khăn cho các HTX trong quá trình áp dụng luật về sau.

Các HTX cũng mong muốn có quy định rõ hơn, đơn giản về thủ tục thuế, chuyển nhượng đất đai. Luật Đất đai sửa đổi lần này cũng cần lưu ý các địa phương đẩy nhanh tiến độ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau khi dồn điền đổi thửa, tạo điều kiện tiếp cận vốn và mở rộng sản xuất kinh doanh.

Huyền Trang