Khai phóng sức mạnh lượng tử trong ngành Ngân hàng

Trong bối cảnh công nghệ ngày càng tiến xa như vậy, máy tính lượng tử, một khái niệm tưởng chừng chỉ tồn tại trong các tác phẩm khoa học viễn tưởng, giờ đang trở thành một hiện thực hữu hình. Đặc biệt với ngành tài chính, công nghệ lượng tử hứa hẹn sẽ trở thành một trong những công nghệ tiên phong để lại tác động lâu dài, về cơ bản sẽ thay đổi hoạt động ngân hàng trên quy mô toàn cầu.

Sơ bộ về máy tính lượng tử

Máy tính lượng tử tận dụng sức mạnh của qubits. Khác với bit thông thường chỉ đại diện cho một trong hai nhị phân 0 hoặc 1, qubit có thể đồng thời đại diện cho cả hai nhờ nguyên tắc “chồng chập lượng tử”. Khả năng này cho phép các máy tính lượng tử xử lý song song một lượng lớn dữ liệu, giải quyết các vấn đề nhanh hơn hẳn các hệ thống kiểu cũ.

Một nguyên tắc quan trọng khác là “rối lượng tử” cho phép các qubit kết nối với nhau theo cách đặc biệt mà ở đó, trạng thái của một qubit ảnh hưởng trực tiếp đến trạng thái của qubit khác bất kể khoảng cách giữa chúng xa hay gần. Sự liên kết này mở ra cánh cửa cho các mô hình máy tính phức tạp và sáng tạo hơn, tạo ra năng lực xử lý vấn đề mạnh mẽ chưa từng thấy.

Lượng tử “phù phép” ngành Ngân hàng ra sao

Ứng dụng máy tính lượng tử trong ngành tài chính rất đa dạng. Theo McKinsey, công nghệ này có tiềm năng khai mở 700 tỷ USD cho ngành Ngân hàng toàn cầu vào năm 2035.

Một trong những tác động trước mắt chính là đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định. Các ngân hàng phải dùng các mô hình phức tạp để đánh giá tín dụng, đầu tư và quản lý danh mục nhưng những mô hình này đòi hỏi nhiều thời gian và năng lực tính toán. Máy tính lượng tử cho phép giả lập và tối ưu hóa các biến số theo thời gian thực, hỗ trợ đưa ra quyết định thông suốt và cải thiện kết quả. Các chương trình thí điểm về quản lý danh mục và định giá sản phẩm phái sinh cũng đang được triển khai.

An ninh mạng cũng là một lĩnh vực quan trọng mà công nghệ lượng tử có thể tạo sức ảnh hưởng lớn. Trong bối cảnh các cuộc tấn công trên mạng ngày càng tinh vi, những phương pháp mã hóa truyền thống sẽ dần trở nên lỗi thời. Để đi trước một bước, nhiều tổ chức đang đầu tư vào công nghệ tiên tiến như mật mã lượng tử QKD (Quantum Key Distribution) – một phương pháp đảm bảo trao đổi thông tin bằng cơ học lượng tử. Chẳng hạn như HSBC đã tham gia mạng lưới kết nối bảo mật bằng công nghệ lượng tử do BT và Toshiba phát triển, kết nối các trụ sở trên thế giới với trung tâm dữ liệu của ngân hàng thông qua QKD, đây là minh chứng cho thấy các công nghệ lượng tử đang thực sự để lại dấu ấn trong ngành Ngân hàng.

Chất lượng giám sát, phát hiện gian lận cũng sẽ chứng kiến bước nhảy vọt lớn nhờ những tiến bộ về lượng tử. Nhờ khả năng phân tích nhanh chóng hàng triệu giao dịch, máy tính lượng tử có thể nhận diện các dấu hiệu bất thường và những xu hướng đáng ngờ hiệu quả hơn hẳn so với các hệ thống hiện tại, nâng cao bảo mật trước nguy cơ đánh cắp danh tính, rửa tiền và gian lận tài chính.

Ngoài ra, máy tính lượng tử cũng có tiềm năng cải thiện trải nghiệm khách hàng trong ngành Ngân hàng. Từ tối ưu hóa kỳ hạn vay đến nâng cao chiến lược giao dịch tần suất cao và dịch vụ khách hàng ứng dụng AI, công nghệ này có thể đặc biệt nâng cao tốc độ, độ chính xác và hiệu quả của dịch vụ tài chính. Một số tổ chức dẫn đầu đang bắt đầu tiến bước vào địa hạt này. Chẳng hạn như HSBC đã hoàn tất giao dịch được bảo mật bằng công nghệ lượng tử đầu tiên trên thế giới trong thương vụ mua bán vàng mã hóa, nhấn mạnh cam kết của ngân hàng về đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực tài sản số.

Rủi ro lượng tử: Cần chuẩn bị ngay và luôn

Song hành cùng tiềm năng lớn lao của máy tính lượng tử chính là rủi ro không hề nhỏ, đặc biệt đối với những ngành như ngân hàng hay y tế vốn phụ thuộc nhiều vào bảo mật dữ liệu. Công nghệ càng tiến bộ, nhu cầu chuẩn bị sẵn sàng cho tiềm năng thay đổi đột phá của công nghệ càng trở nên cấp thiết hơn.

Một trong những mối lo trước mắt chính là điểm yếu của các hệ thống mã hóa hiện nay. Mặc dù chưa thể tiên đoán chắc chắn về thời điểm chính xác, các chuyên gia ước tính xác suất để một máy tính lượng tử quy mô lớn có thể “vô hiệu hóa” các tiêu chuẩn mật mã được sử dụng rộng rãi trong vòng một thập kỷ tới là 19-34%. Một số dự đoán điều đó có thể xảy ra trong vòng năm năm tới. Rõ ràng, ngồi không và chờ tới lúc những nguy cơ này hóa thành hiện thực không phải là một sách lược thông minh, thay vào đó, quá trình giảm thiểu rủi ro chủ động cần phải bắt đầu ngay từ bây giờ.

Một rủi ro nữa chính là nguy cơ tấn công “harvest now, decrypt later” (thu thập ngay, giải mã sau). Kỹ thuật này đã được Nhóm Chuyên gia An ninh mạng G7 (G7 Cyber Expert Group) cảnh báo, liên quan đến việc các đối tượng xấu thu thập dữ liệu mã hóa tại thời điểm hiện tại với ý định giải mã trong tương lai với sự trợ giúp của máy tính lượng tử. Do vậy, bất kỳ thông tin có “thời hạn sử dụng” dài hạn nào, chẳng hạn như dữ liệu tài chính cá nhân, giao dịch chiến lược hoặc tài sản trí tuệ doanh nghiệp đều cần được bảo vệ ngay từ bây giờ để đề phòng các cuộc tấn công sau này.

Chuyển đổi sang bảo mật an toàn lượng tử không phải chuyện đơn giản có thể xong trong một sớm một chiều. Quá trình này đòi hỏi lộ trình kéo dài nhiều năm để triển khai nhận diện hệ thống yếu, ứng dụng các thuật toán mã hóa hậu lượng tử, linh hoạt mã hóa và triển khai các công nghệ bảo mật lượng tử như QKD.

Với những tổ chức lớn toàn cầu, điều này cũng đồng nghĩa với trách nhiệm tuân thủ những tiêu chuẩn pháp lý và mã hóa không ngừng thay đổi trên toàn thế giới. Một ví dụ có thể thấy là tại HSBC, chúng tôi chẳng những tiến hành củng cố các lớp bảo vệ nội bộ mà còn hợp tác với cơ quan chức năng như Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore để xây dựng các quy trình, thủ tục cho toàn ngành. Nỗ lực này là minh chứng cho thấy sự chủ động trong quản trị rủi ro cũng như nắm bắt cơ hội liên quan đến công nghệ lượng tử. Nhờ vậy, chúng tôi đã nhận được sự ghi nhận xứng đáng. Cụ thể, HSBC đạt 96/100 trên thang đánh giá Chỉ số Sáng tạo Lượng tử (Quantum Innovation Index) và hiện đứng thứ hai toàn cầu theo xếp hạng của Evident, một tổ chức chuyên theo dõi và đánh giá mức độ sẵn sàng trong ứng dụng AI và lượng tử của ngành Ngân hàng.

Xu thế tương lai

Mặc dù máy tính lượng tử còn đang trong giai đoạn sơ khai, tiềm năng của công nghệ này trong việc thay đổi diện mạo ngành tài chính là điều không thể phủ nhận. Các tổ chức bắt đầu hành động ngay từ bây giờ, dù là đầu tư vào nghiên cứu, thiết lập các quan hệ đối tác chiến lược hay triển khai thí điểm ứng dụng, sẽ giữ vị thế dẫn đầu xu thế chuyển đổi này. Đây không chỉ là vấn đề xoay quanh đổi mới và sáng tạo mà cốt lõi chính là sự sẵn sàng. Trong bối cảnh công nghệ tiến bộ không ngừng, khả năng thích nghi sẽ quyết định ai là người tiên phong trong kỷ nguyên mới của ngành Ngân hàng.

(*) Giám đốc cấp cao, Khối nghiệp vụ ngân hàng, HSBC Việt Nam