Quốc hội khóa XV: Dấu ấn một nhiệm kỳ đổi mới, bản lĩnh và hành động

Phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”

Tại phiên khai mạc kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ. Theo Chủ tịch Quốc hội, Quốc hội khóa XV là một nhiệm kỳ đặc biệt, hoạt động trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều thử thách, dịch bệnh toàn cầu phức tạp, thiên tai, biến đổi khí hậu khốc liệt, cục diện chính trị - kinh tế thế giới biến động khó lường.

Khối lượng công việc của Quốc hội nhiệm kỳ này tăng gấp nhiều lần so với các nhiệm kỳ trước, nhiều vấn đề hệ trọng, nhiều nội dung mới, phức tạp, chưa từng có tiền lệ. Trước tình hình đó, Quốc hội đã khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao tính chuyên nghiệp, công khai, minh bạch, dân chủ, hiệu quả, thực hiện tốt chức năng lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định vấn đề quan trọng của đất nước, cũng như các hoạt động ngoại giao nghị viện.

Một trong những dấu ấn nổi bật là Quốc hội đã phát huy mạnh mẽ vai trò trong việc hoàn thiện thể chế, pháp luật. Việc sửa đổi, bổ sung một số điều Hiến pháp năm 2013 đã kịp thời thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, nhất là về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng “tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, sát thực tiễn”.

Hoạt động lập pháp có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình xây dựng, chủ động, sáng tạo, tích cực, chuẩn bị từ sớm từ xa; phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống. Các chính sách luôn lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, tích cực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để góp phần giải phóng sức sản xuất; huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho sự nghiệp phát triển đất nước.

Lần đầu tiên, Quốc hội trình Bộ Chính trị xem xét, thông qua định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cho cả nhiệm kỳ. Công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật được tích cực triển khai, đã phát hiện, xử lý kịp thời nhiều quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của hệ thống pháp luật.

Đồng hành, phối hợp chặt chẽ với Chính phủ

Cũng trong nhiệm kỳ này, hoạt động giám sát được tăng cường, có trọng tâm, trọng điểm, đi vào thực chất và có nhiều đổi mới thiết thực; tập trung vào lĩnh vực, vấn đề có tính thời sự, tác động sâu rộng đến sự phát triển kinh tế - xã hội và đời sống của Nhân dân. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, lần đầu tiên, Diễn đàn giám sát của Quốc hội được tổ chức thành công. Các hoạt động thảo luận, chất vấn, báo cáo kết quả giải quyết kiến nghị của cử tri, giám sát tiếp công dân... đều hướng tới việc đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của Nhân dân, được cử tri đánh giá cao.

Quốc hội cũng đã thể hiện tinh thần đồng hành, phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong việc quyết định nhiều vấn đề quan trọng, mang tính chiến lược. Từ phát triển kinh tế - xã hội đến bảo đảm an sinh, giáo dục, y tế, Quốc hội luôn đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu. Những quyết sách mang tính cách mạng trong sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, cải cách hành chính đã tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Cách thức tổ chức kỳ họp Quốc hội có nhiều cải tiến, đổi mới, linh hoạt thích ứng với thực tiễn đặt ra. Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, nhiệm kỳ khóa XV có số lượng kỳ họp lớn nhất từ trước đến nay và là nhiệm kỳ đầu tiên trong lịch sử hoạt động, Quốc hội tổ chức 19 kỳ họp, trong đó có 9 kỳ họp bất thường để kịp thời xem xét, quyết định các nội dung quan trọng, cấp bách, đáp ứng yêu cầu  thực tiễn đặt ra.

Quốc hội cũng gương mẫu trong sắp xếp tổ chức bộ máy, đồng thời, chủ động triển khai các nhiệm vụ được giao để cùng cả hệ thống chính trị quyết tâm đưa mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành từ ngày 01/7/2025. Bên cạnh đó, Quốc hội còn tích cực ứng dụng công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số. Việc áp dụng trí tuệ nhân tạo, phát triển các nền tảng chuyên biệt, hạ tầng số là những bước đi quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội.

Một trong những dấu ấn đáng nhớ của nhiệm kỳ là việc tổ chức kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên. Các hoạt động kỷ niệm được triển khai bài bản, có ý nghĩa thiết thực; đặc biệt là cuộc gặp mặt giữa Tổng Bí thư Tô Lâm với các thế hệ đại biểu Quốc hội được tổ chức trang trọng, xúc động, để lại nhiều tình cảm sâu sắc trong lòng đại biểu và Nhân dân cả nước...

Bên cạnh những kết quả nổi bật, Chủ tịch Quốc hội cũng thẳng thắn chỉ ra một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục trong nhiệm kỳ tới như: việc hoàn thiện thể chế chưa hoàn toàn đáp ứng đầy đủ yêu cầu của thực tiễn phát triển; một số quy định pháp luật còn hạn chế, thiếu đồng bộ; hoạt động giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước còn có mặt hạn chế; việc theo dõi thực hiện các thỏa thuận, kết quả hoạt động đối ngoại hiệu quả chưa cao; hạ tầng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, cơ sở vật chất tuy được quan tâm đầu tư nhưng vẫn còn khó khăn...

Đổi mới tư duy, thực hiện tốt 3 chức năng quan trọng nhất

Chủ tịch Quốc hội nhận định, nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI là dấu mốc quan trọng trên chặng đường phát triển mới của đất nước, có ý nghĩa định hướng tương lai, bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam. Điều này đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ rất lớn đối với công tác của Quốc hội, đặc biệt là nhiệm vụ hoàn thiện thể chế với yêu cầu “Biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”.

Quốc hội khóa XV kiến nghị Quốc hội khóa XVI và các khóa tiếp theo tiếp tục đổi mới tư duy, thực hiện tốt 3 chức năng quan trọng nhất là lập pháp, giám sát tối cao, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Trong đó, hoạt động lập pháp cần xác định là công tác “đột phá của đột phá”, phải đi trước, mở đường, dẫn dắt cho phát triển của đất nước, khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức lao động, khơi thông mọi nguồn lực cho phát triển; bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, nâng cao năng lực hội nhập. Chú trọng những lĩnh vực mới như kinh tế số, tài sản số, dữ liệu, năng lượng tái tạo, tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, môi trường, biến đổi khí hậu, quốc phòng - an ninh phi truyền thống…

Hoạt động giám sát cần tập trung vào những vấn đề như quản lý đất đai, tài nguyên, môi trường, phòng chống tham nhũng, lãng phí, bảo vệ quyền con người, quyền công dân... Gắn chặt với thực tiễn và ý kiến phản ánh của người dân, tăng cường khảo sát tại cơ sở, lắng nghe ý kiến từ thực tiễn, từ cử tri và cộng đồng doanh nghiệp để xác định đúng điểm nóng, đúng điểm nghẽn của nền kinh tế - xã hội, từ đó có phản ứng chính sách linh hoạt, kịp thời và sát thực tế.

Hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước cần bảo đảm khách quan, công tâm; mọi quyết định cần thực sự đặt lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của Nhân dân lên trên hết, trước hết, kiên quyết ngăn chặn và
loại bỏ mọi sự chi phối của lợi ích nhóm, mọi tác động tiêu cực từ bên ngoài.

Cùng với 3 chức năng trên, Quốc hội cần tiếp tục phát huy vai trò, đề cao trách nhiệm của đại biểu Quốc hội. Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu cải tiến, đổi mới cách thức hoạt động của Quốc hội, các cơ quan Quốc hội, bảo đảm hiệu quả, giảm tính hình thức, tăng tính thực chất. Chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động của Quốc hội, xây dựng “Quốc hội số”, ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI cũng cần được tăng cường.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị tăng cường phối hợp giữa các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, các cơ quan chức năng trong chuẩn bị các nội dung trình Quốc hội, bảo đảm chặt chẽ, hiệu quả. Đồng thời, tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy tham mưu, giúp việc theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu quả; rà soát chức năng, nhiệm vụ để tránh chồng chéo, phân định rõ vai trò tham mưu, giúp việc.