Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Không chỉ công nghệ, mà là thay đổi tư duy

5 vướng mắc và tâm lý còn e ngại

Tại Diễn đàn, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhấn mạnh rằng, chuyển đổi số chính là “chìa khóa vàng” giúp tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện đời sống của nông dân.

Đây cũng là giải pháp căn cơ để ngành nông nghiệp đối phó với biến đổi khí hậu, đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển xanh và tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại thế hệ mới.

Tuy nhiên, con đường từ nhận thức đến hành động vẫn còn đầy thách thức. Hiện cả nước có hơn 22.500 HTX nông nghiệp nhưng tốc độ chuyển đổi số còn chậm so với các lĩnh vực khác. Khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy mức độ chuyển đổi số trung bình mới đạt 32%; trong gần 35.000 HTX, chỉ 13,6% đã hoàn tất, khoảng 50% đang triển khai và 36,4% chưa thực hiện.

Theo bà Cao Xuân Thu Vân, tốc độ chuyển đổi số của các HTX nông nghiệp còn chậm do vướng mắc ở 5 nhóm yếu tố chính: tài chính, hạ tầng công nghệ, nhân lực, chiến lược phát triển và cơ chế hỗ trợ.

Trong đó, chi phí đầu tư công nghệ cao trong khi nguồn vốn ưu đãi khan hiếm khiến nhiều HTX không đủ điều kiện khởi động các dự án số. Ở nhiều vùng nông thôn, hạ tầng mạng yếu, nhân lực công nghệ khan hiếm, đặc biệt là tâm lý e ngại, thiếu tự tin trước công nghệ mới vẫn phổ biến.

Đồng quan điểm, ông Trần Duy Ninh - Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, rào cản lớn nhất hiện nay nằm ở nguồn nhân lực. 

Chính phủ đã định hướng đến năm 2026 xây dựng “xã hội công dân số”, trong đó mọi người dân đều có kỹ năng sử dụng dịch vụ số.

Vì thế, Bộ Khoa học và Công nghệ đang phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai nền tảng đào tạo trực tuyến kỹ năng số cơ bản, góp phần hình thành các “hạt nhân công nghệ” ngay trong từng HTX.

Bên cạnh đó, các HTX rất cần được doanh nghiệp đồng hành, không chỉ hỗ trợ về công nghệ, mà quan trọng hơn là trực tiếp đưa kỹ sư, chuyên gia xuống hướng dẫn, huấn luyện tại chỗ.

Về mặt chính sách, Bộ KH&CN đang hoàn thiện Luật Chuyển đổi số, dự kiến trình Chính phủ vào tháng tới. Đáng chú ý, luật này lần đầu tiên quy định ngân sách dành cho chuyển đổi số là 1% tổng chi quốc gia, đồng thời xây dựng Khung kiến trúc tổng thể quốc gia về chuyển đổi số để thống nhất dữ liệu và nền tảng công nghệ từ trung ương tới địa phương.

Cần cơ chế ưu tiên đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao

Ở góc nhìn của ngành nông nghiệp, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là hai trụ cột song hành.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX và kinh tế tập thể, kết nối dữ liệu về mã số vùng trồng, logistics, hợp đồng điện tử và tiêu chuẩn sản xuất... qua đó giúp nông nghiệp Việt Nam minh bạch hơn, hiệu quả hơn và bền vững hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Ngoài ra, để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho biết đã đặt ra 4 nhóm giải pháp chính.

Đó là đào tạo và truyền thông nhằm nâng cao nhận thức, chia sẻ mô hình thành công, thu hút nhân lực công nghệ về nông thôn; hỗ trợ tiếp cận vốn dài hạn và đơn giản hóa thủ tục vay đầu tư hạ tầng số; xây dựng và vận hành hệ sinh thái HTX số thống nhất trên toàn quốc; đề nghị Chính phủ ban hành Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số khu vực kinh tế tập thể giai đoạn 2026–2030, với nguồn ngân sách ổn định và cơ chế ưu tiên đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao.

Bên cạnh đó là cần đẩy mạnh hỗ trợ số hóa và chuyển đổi xanh cho HTX nông nghiệp thông qua các mô hình liên kết đầu tư tập trung, tránh tình trạng đầu tư nhỏ lẻ, manh mún và dàn trải....

Với những giải pháp mà các chuyên gia nêu trên, mục tiêu “mỗi HTX – một nền tảng số, mỗi nông dân – một công dân số” sẽ được hiện thực hoá, không để ai bị bỏ lại trong kỷ nguyên chuyển đổi số.