Chế tài cần mạnh để hạn chế tình trạng nợ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế

Vẫn còn nhiều doanh nghiệp nợ BHXH kéo dài

Hết tháng 9/2025, toàn tỉnh Thanh Hóa có 3.326 đơn vị, doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp từ 3 tháng trở lê, với tổng số tiền chậm đóng hơn 508,5 tỷ đồng. Trong số các doanh nghiệp nợ thì khối doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể chiếm tới 99,89% (tương đương 3.322 đơn vị).

Cụ thể, có 1.497 doanh nghiệp nợ từ 3 - 6 tháng với số tiền 35,7 tỷ đồng; 521 đơn vị chậm đóng từ 6 -12 tháng với số tiền 39,1 tỷ đồng; 659 đơn vị chậm đóng trên 12 tháng với số tiền 285,2 tỷ đồng; 645 đơn vị nợ khó thu do giải thể, phá sản, ngừng hoạt động hoặc chủ bỏ trốn, với số tiền chậm đóng hơn 147,9 tỷ đồng. Riêng khối hành chính sự nghiệp có 4 đơn vị nợ BHXH với tổng số tiền chậm đóng trên 0,5 tỷ đồng, chiếm 0,11% tổng số nợ.

Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp nợ kéo dài, số tiền lớn và có trường hợp lên đến hàng chục tỷ đồng. Đơn cử, Công ty TNHH FLC Samson Golf & Resort nợ hơn 35,8 tỷ đồng của 346 lao động với thời gian chậm đóng lên 50 tháng; Công ty TNHH MTV Công nghiệp tàu thủy Thanh Hóa nợ 102 tháng với số tiền hơn 18,7 tỷ đồng; Công ty cổ phần Lilama 5 - Bỉm Sơn chậm đóng 63 tháng với số tiền trên 9,6 tỷ đồng.

Ngoài ra, còn nhiều doanh nghiệp có thời gian chậm đóng kéo dài hàng chục năm, dù đã bị thanh tra, kiểm tra nhiều lần nhưng chưa khắc phục được như: Công ty cổ phần Xây dựng Hancorp.2 chậm đóng 156 tháng với số tiền nợ trên 42,3 tỷ đồng; Công ty cổ phần Licogi 15 chậm đóng 160 tháng với số nợ hơn 11,7 tỷ đồng; Công ty cổ phần Công nghiệp tàu thủy Hoàng Long chậm đóng 146 tháng với số nợ 8,4 tỷ đồng; Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng Công trình giao thông 838 chậm đóng 186 tháng với số nợ trên 7,2 tỷ đồng.

Để khắc phục tình trạng trên, BHXH tỉnh Thanh Hóa sẽ kịp thời nắm bắt những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện quy định pháp luật về  BHXH, BHYT, BH thất nghiệp và trong quá trình tổ chức mô hình chính quyền địa  phương 2 cấp; đề xuất cơ quan có thẩm quyền nhằm sửa đổi, bổ sung chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn.

Đồng thời, cơ quan BHXH cũng thành lập các tổ công tác, mời thành viên ban chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT trên địa bàn quản lý và đại diện các cơ quan Công an, Thuế, Thanh tra tỉnh, Sở Nội vụ, Liên đoàn Lao động phối hợp triển khai thực  hiện làm việc với đơn vị chậm đóng từ 3 tháng trở lên, đơn vị chưa tham gia hoặc tham gia không đầy đủ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.

“Mục tiêu là đôn đốc thu hồi nợ, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình chậm đóng, đồng thời bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người lao động trên địa bàn”, BHXH Thanh Hóa thông tin.

Cần quyết liệt hơn nữa để thu hồi nợ

Luật BHXH năm 2024 đi vào cuộc sống hơn 3 tháng và đã phân định rõ các hành vi như: Chậm đóng là đóng thiếu, chậm, không đầy đủ BHXH trong 60 ngày. Trốn đóng là không lập hoặc lập không đầy đủ danh sách NLĐ tham gia BHXH sau 60 ngày kể từ thời hạn quy định. Riêng với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. 

Tuy nhiên, theo thống kê mới nhất của BHXH Việt Nam, đến quý III/2025, tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp là 18.427 tỉ đồng của 217.199 đơn vị và chiếm 3,30% tổng số phải thu.

Nhận định về tình trạng trên, GS.TS Giang Thanh Long - Giảng viên cao cấp (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, tình trạng chậm, trốn đóng BHXH, BHYT kéo dài không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy lâu dài đối với hệ thống an sinh. Khi người lao động thấy việc đóng BHXH, BHYT không mang lại sự bảo vệ thực chất, họ sẽ nảy sinh tâm lý “đóng cho xong” mà không coi đây là quyền lợi gắn bó sát sườn với cuộc sống của mình.

Theo ông Giang Thanh Long, nguyên nhân khiến doanh nghiệp cố tình chây ỳ là do chế tài hiện nay còn quá nhẹ. Doanh nghiệp nợ đóng BHXH nhưng có thể đang có hàng tỉ đồng đáng ra phải đóng và họ có thể gửi ngân hàng hoặc kinh doanh sinh lãi và số lãi đó có thể “bù” được mức phạt hành chính do nợ đóng BHXH.

“Chính sách BHXH cũng có thể so sánh với chính sách thuế (trốn thuế hay trốn đóng), chậm đóng BHXH cũng đều là trốn hay chậm nghĩa vụ đối với Nhà nước, chiếm dụng tiền đóng cho Nhà nước từ tiền của người lao động. Chưa kể, hệ lụy sâu xa hơn nữa chính là làm mất niềm tin của xã hội vào hệ thống BHXH. Do vậy, cần có chế tài tương đương nhau về mặt pháp luật thì mới có thể xử lý được vấn đề kéo dài này”, ông Giang Thanh Long nhấn mạnh.

Còn theo đại biểu Hoàng Văn Cường - (Đoàn Hà Nội), đây là một chính sách nhân văn nhưng trên thực tế, nhiều doanh nghiệp lại lợi dụng điều này để chậm đóng BHXH, BHYT. Có những doanh nghiệp còn cố tình không khai báo BHXH. Như vậy, phần tiền của NLĐ vẫn bị giữ lại cho doanh nghiệp nhưng không được khai báo và nộp cho cơ quan BHXH. Vô hình trung, doanh nghiệp đã chiếm dụng số tiền phải đóng vào quỹ BHXH của người lao động. Về lâu dài, khi doanh nghiệp gặp khó khăn, phải đóng cửa, phá sản, tiền đóng BHXH cũng sẽ đi theo chủ doanh nghiệp.

“Rõ ràng, trong hai trường hợp trốn đóng và chậm đóng BHXH đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích trực tiếp của lao động và các yếu tố về phúc lợi xã hội chung của cả quốc gia. Những vấn đề này xảy ra khá phổ biến, đặc biệt tại nhiều doanh nghiệp nước ngoài có số lượng lao động lớn nhưng cố tình chậm đóng, lùi thời gian đóng hoặc thậm chí trốn đóng. Sau đó, các doanh nghiệp này đóng cửa, phá sản và kéo theo luôn phần BHXH biến mất”, ông Cường nêu thực tế.