Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dẫn đầu về tính thuận tiện trong công khai ngân sách 

Đây là kết quả của cuộc khảo sát được thực hiện độc lập bởi hai tổ chức thành viên của Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) là Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS). Năm nay, Chỉ số công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương (MOBI) 2021 đánh giá mức độ công khai ngân sách của 44 bộ, cơ quan trung ương, trong đó: 38 bộ, cơ quan trung ương là đơn vị dự toán; và 6 cơ quan, tổ chức trung ương được ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Xếp hạng về tính thuận tiện trong MOBI 2021

Theo khảo sát MOBI 2021, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dẫn đầu về tính thuận tiện trong công khai ngân sách (tất cả tài liệu ngân sách được công khai dưới định dạng dễ tiếp cận, dễ tra cứu, dễ sử dụng).

Tiếp theo là Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban Dân tộc là những đơn vị công khai các tài liệu có định dạng thuận tiện nhất (file excel), dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng tài liệu.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là một trong 3 đơn vị dẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách (đứng dầu là Bộ Tài chính tiếp theo là Đài Truyền hình Việt Nam), và là đơn vị thứ hai công khai sớm, đúng thời hạn.

Xếp hạng về chỉ số công khai dự toán ngân sách, Ngân hàng Nhà nước đứng thứ 5 trong số 23 đơn vị có công khai dự toán và đứng trong top đầu công khai đầy đủ 4 tài liệu về ngân sách.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cùng Đài Truyền hình Việt Nam là hai đơn vị phản ánh đầy đủ và chi tiết nhất các khoản chi từ nguồn ngân sách trong nước của đơn vị ở tất cả các báo cáo tình hình thực hiện ngân sách. Đây cũng là 2 đơn vị phản ánh đầy đủ và chi tiết nhất các khoản chi từ nguồn viện trợ của đơn vị ở tất cả các báo cáo tình hình thực hiện ngân sách.

Năm 2022 là năm thứ tư liên tiếp cuộc khảo sát MOBI được thực hiện. Khảo sát MOBI 2022 đánh giá mức độ công khai ngân sách dựa trên các chỉ số về tính sẵn có, tính kịp thời, tính đầy đủ, tính thuận tiện và tính liên tục của 6 loại tài liệu ngân sách bắt buộc phải công khai trên cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử trong năm 2021 của 44 bộ, cơ quan Trung ương, trong đó có 38 bộ, cơ quan trung ương là đơn vị dự toán; và 6 cơ quan, tổ chức trung ương được NSNN hỗ trợ.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cũng cho thấy, mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương dù có sự cải thiện so với những năm trước đó nhưng vẫn ở mức thấp đáng quan ngại. Mức độ công khai vẫn ở mức rất thấp. Cụ thể, điểm số trung bình MOBI 2021 chỉ đạt 30,9/100 điểm, tăng 9,26 điểm so với MOBI 2020.

Trong xếp hạng MOBI 2021, Bộ Tài chính vẫn là đơn vị có thứ hạng cao nhất với 76,16 điểm quy đổi và là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức ĐẦY ĐỦ. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 72,09 điểm; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ở vị trí thứ ba với 59,09 điểm.

Khảo sát MOBI cũng chỉ ra dấu hiệu đáng lo ngại về sự tuân thủ khi có 9 bộ, cơ quan Trung ương không có tên trong bảng xếp hạng MOBI 2021. Điểm số MOBI 2021 dành cho các đơn vị này là 0 điểm.

“Không có tên trong bảng xếp hạng  đồng nghĩa với việc các cơ quan này không có thư mục công khai ngân sách và không công khai các tài liệu ngân sách trên cổng thông tin điện tử của đơn vị tại thời điểm khảo sát”, PGS, TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, chuyên gia chính của Nhóm Nghiên cứu MOBI phát biểu.

Kết quả khảo sát MOBI cũng cho thấy các Bộ, cơ quan Trung ương công khai chưa đầy đủ các tài liệu ngân sách theo quy định.  Về tính kịp thời, nhìn chung có sự cải thiện nhẹ nhưng không đáng kể. Chỉ có 7 đơn vị công bố dự toán ngân sách 2022 đúng thời hạn theo quy định, chỉ có 12 đơn vị công khai thông tin quyết toán ngân sách 2020 đúng thời hạn.

Các tài liệu ngân sách được công khai cũng chưa đầy đủ nội dung theo quy định của Bộ Tài chính (tại Thông tư 90/2018/TT-BTC) và còn thiếu báo cáo thuyết minh hoặc không đầy đủ nội dung của các bảng biểu. 

Có 33/44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện (tương đương với 75%), tăng 1 đơn vị so với khảo sát MOBI 2020. Định dạng của các tài liệu ngân sách được công khai trên cổng thông tin điện tử/trang thông tin điện tử của đơn vị chủ yếu dưới dạng pdf hoặc scan ảnh, do vậy còn hạn chế cho người dân đọc và sử dụng thông tin ngân sách từ các định dạng tài liệu này.

Để cải thiện tình hình công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương, đại diện cho nhóm chuyên gia nghiên cứu MOBI, PGS.TS Vũ Sỹ Cường nêu lên các khuyến nghị gửi tới Quốc hội, với Kiểm toán Nhà nước, Chính phủ, Bộ Tài chính.

Trong đó khuyến nghị Quốc hội cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng 45 năm của Uỷ ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội, bao gồm cả giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề.

Quốc hội cần xem xét hoạt động công khai NSNN của các bộ, cơ quan trung ương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của bộ, cơ quan trung ương. Mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương là một trong những tiêu chí để phân bổ ngân sách.

Quốc hội cần xem xét bổ sung chế tài xử lý các vi phạm về thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật.

Đồng thời khuyến nghị Kiểm toán Nhà nước đưa nội dung công khai minh bạch về tài liệu ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vào nội dung kiểm toán tuân thủ.

Các bộ, cơ quan trung ương cần thực hiện đúng quy định của pháp luật về công khai tài liệu về ngân sách. Các đơn vị cần đảm bảo mức độ sẵn có, kịp thời, thuận tiện, đầy đủ của các tài liệu ngân sách.

Ông Nguyễn Quang Thương, đại diện Liên minh BTAP cho biết thêm, trong báo cáo MOBI 2020, nhóm nghiên cứu đã đưa ra rất nhiều các khuyến nghị để có thể cải thiện tình hình công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương. Tuy nhiên, vẫn chưa có sự cải thiện rõ rệt.

“Hy vọng trong báo cáo MOBI năm sau sẽ thấy được sự cải thiện mạnh mẽ, các đơn vị sử dụng ngân sách tăng cường công khai minh bạch, tuân thủ tốt Luật Ngân sách, ông Nguyễn Quang Thương bày tỏ.