Cải cách thể chế và mở rộng không gian thử nghiệm cho quản trị công nghệ

Phát biểu Hội thảo “Quản trị công nghệ trong kỷ nguyên số: Những chính sách nổi bật tại Việt Nam” do Hội Truyền thông TP. Hà Nội phối hợp với Viện Nghiên cứu Công nghệ vì Cộng đồng (TFGI) tổ chức ngày 27/5, bà Citra Nasruddin - Giám đốc Chương trình TFGI cho biết, ứng dụng số và chuyển đổi số (CĐS) đang trở thành xu hướng trong phát triển kinh tế. Đặc biệt, sự xuất hiện của các công nghệ mới nổi tạo ra sản phẩm, dịch vụ đa dạng, góp phần mở rộng thị trường, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế.

“Công nghệ còn đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các mô hình kinh tế số (KTS) có sự thay đổi liên tục với tốc độ nhanh. Riêng tại Việt Nam, KTS đã và đang có những đóng góp quan trọng trong nền kinh tế. Năm 2023, KTS đóng góp tới 18,3% GDP, năm 2025 Việt Nam tham vọng đạt khoảng 25%…”- bà Citra Nasruddin thông tin.

Giám đốc Chương trình TFGI cũng ghi nhận, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ mạnh mẽ để KTS phát triển, trong đó không thể không kể tới các giải pháp thúc đẩy công nghệ nhằm chuẩn bị hạ tầng cho KTS tăng tốc.

“Bên cạnh việc đem lại lợi ích và cơ hội, công nghệ số (CNS) có thể cũng dẫn tới những rủi ro, thách thức. Trong bối cảnh đó, hệ thống chính sách và quy định pháp luật cần được kịp thời điều chỉnh, bổ sung và hoàn thiện nhằm khai thác tối ưu lợi ích và phòng ngừa, khắc phục những rủi ro, thách thức có thể tạo ra bởi sự phát triển của công nghệ và các mô hình kinh doanh mới…”- bà Citra Nasruddin nhấn mạnh.

Giới thiệu về Báo cáo nghiên cứu Sự phát triển của quản trị công nghệ tại 6 quốc gia Đông Nam Á (Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam) vừa được công bố vào tháng 3/2025, ông Keith Detros - Quản lý chương trình TFGI cho biết, Báo cáo đã mở rộng phạm vi từ “các bên liên quan (who)" sang “lĩnh vực chính sách (what)“, mở rộng nội dung từ quy định để quản trị sang “phương thức tiếp cận (how)ˮ. Báo cáo cũng thảo luận các chính sách và thay đổi quản trị trong nổi bật trong năm 2024.

“Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, chúng tôi nhận định rằng bức tranh pháp lý cho nền KTS sẽ liên tục thay đổi và phát triển. Báo cáo này không chỉ mang tính học thuật, mà còn hướng đến khơi mở các đối thoại chính sách thực chất giữa các quốc gia, thúc đẩy hợp tác và tính tương tác trong khu vực”, ông Keith Detros chia sẻ.

Hành động nhanh để không bị tụt hậu

Chia sẻ tại Hội thảo, TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng phòng Nghiên cứu chính sách Khoa học, Công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST), Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược nhận định, Việt Nam được kỳ vọng sẽ là quốc gia có nền KTS tăng trưởng cao trong khu vực ASEAN.

Đáng chú ý, thương mại điện tử được đánh giá là ngành có nhiều triển vọng. Tỷ trọng doanh thu thương mại điện tử B2C so với tổng mức bán lẻ hành hóa dịch vụ liên tục tăng trưởng từ năm 2018 đến nay và hiện chiếm khoảng 9% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.

Để thúc đẩy phát triển công nghệ và KTS, Chính phủ đã ban hành một loạt nghị quyết; nhiều dự án luật đang được trình Quốc hội xem xét, thông qua như Dự án Luật KHCN và ĐMST; Dự án Luật Công nghiệp CNS; Luật Thương mại điện tử;… và nhiều tổ chức và các nền tảng hỗ trợ được thiết lập.

“Việt Nam đã đặt mục tiêu cao về phát triển KHCN, ĐMST, CĐS. Đặc biệt, hành động với tinh thần khẩn trương, nhiều ý tưởng được đề xuất. Giải pháp đưa ra cũng rất toàn diện, tuy nhiên chủ yếu là giải pháp khung, mang tính định hướng….”- TS. Thảo nhận xét.

Chỉ ra thực tế là tăng trưởng KTS của Việt Nam tuy nhanh hơn so với tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế, nhưng chưa vượt trội, chưa có sự bứt phá, TS. Nguyễn Minh Thảo cho rằng, cần có cơ chế đánh giá hiệu quả thực thi. Đặc biệt, vẫn thiếu hành lang pháp lý cụ thể cho các vấn đề mới như doanh nghiệp CNS, trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản số, công nghiệp bán dẫn,…

“Muốn phát triển nhanh và bền vững, chúng ta cần thể chế đi trước một bước so với thực tiễn công nghệ”- TS. Thảo nhấn mạnh

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia được xem là là dấu mốc chính trị quan trọng khi lần đầu tiên xác định CĐS, ĐMST và KHCN là ba “đột phá chiến lược” trong phát triển đất nước.

Đặc biệt, Nghị quyết -57/NQ-TW xác định KHCN, ĐMST và CĐS là đột phá quan trọng hàng đầu; Thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược là những nội dung trọng tâm, cốt lõi, trong đó thể chế là điều kiện tiên quyết; Nghị quyết cũng loại bỏ tư duy "không quản được thì cấm".

Nghị quyết 57-NQ/TW cũng đặt ra mục tiêu rất tham vọng như đến năm 2030, Việt Nam vào top 3 ASEAN về năng lực nghiên cứu AI; đến năm 2045, KTS đóng góp ít nhất 50% GDP, doanh nghiệp CNS đạt trình độ tương đương các quốc gia phát triển.

Về kế hoạch hành động, năm 2025 được xác định là năm bản lề với nhiều chính sách mang tính đột phá, như Nghị quyết 193/2025/QH15 của Quốc hội cho phép thí điểm cơ chế đặc biệt với lĩnh vực bán dẫn, AI và CĐS.

Cùng với đó, Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị định 88/2025/NĐ-CP cũng tiếp tục thúc đẩy khu vực tư nhân đổi mới sáng tạo và đầu tư cho nghiên cứu phát triển (R&D).

Để đạt được các mục tiêu đó, theo đại diện Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược, cần nhân rộng mô hình sandbox, thúc đẩy chính sách mềm và khuyến khích R&D, đồng thời bảo đảm giám sát hiệu quả và an toàn số.

“Nếu không kịp cải cách thể chế và mở rộng không gian thử nghiệm công nghệ, doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị tụt lại!”, TS. Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh.