Nhà ở xã hội tiếp tục đón cú hích chính sách mới: mở ra giai đoạn tăng tốc

Theo dự thảo Nghị định đang được Bộ Xây dựng trình Chính phủ, quỹ nhà ở quốc gia sẽ là tổ chức tài chính công đặc biệt, vận hành theo mô hình doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước, hoạt động ở hai cấp: Trung ương và địa phương.

Ở cấp Trung ương, quỹ do Chính phủ trực tiếp thành lập và điều hành; còn tại địa phương, UBND các tỉnh, thành sẽ chịu trách nhiệm quản lý và triển khai.

Nguồn lực của quỹ được hình thành từ vốn điều lệ khởi điểm 5.000 tỷ đồng, có thể tăng lên 10.000 tỷ đồng sau 3 năm, cùng các khoản đóng góp tự nguyện, vốn huy động hợp pháp và nguồn thu từ việc khai thác tài sản công. Với quỹ cấp tỉnh, ngân sách địa phương sẽ cấp vốn ban đầu, đồng thời được phép trích nguồn thu từ quỹ đất, tiền bán nhà thuộc sở hữu Nhà nước hay đấu giá quyền sử dụng đất.

Không chỉ là “kho tài chính” hỗ trợ nhà ở xã hội, quỹ này còn được kỳ vọng đóng vai trò điều tiết cung – cầu, kéo mặt bằng giá nhà thương mại về mức hợp lý hơn, đồng thời đảm bảo nguồn vốn ổn định, dài hạn cho chương trình phát triển an sinh nhà ở.

Theo dự thảo, quỹ sẽ hoạt động theo mô hình đầu tư – tạo lập – cho thuê, tập trung phát triển nhà ở xã hội và hạ tầng phục vụ người dân có nhu cầu thuê dài hạn. Các dự án do quỹ triển khai có thời hạn tối đa 5 năm đối với nhà ở và 7 năm với hạ tầng đồng bộ.

Cơ chế đầu tư được thiết kế linh hoạt: quỹ có thể tự xây dựng, cải tạo, chuyển đổi công năng hoặc mua lại các dự án để cho thuê theo cơ chế đặt hàng. Cách tiếp cận này không chỉ giúp gia tăng nhanh nguồn cung nhà ở giá phù hợp, mà còn đặt nền móng cho một mô hình tài chính – bất động sản công ích đầu tiên tại Việt Nam.

Cấu trúc của Quỹ Nhà ở quốc gia được thiết kế theo mô hình doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước, gồm hai cấp: trung ương và địa phương. Ở cấp trung ương, quỹ do Chính phủ trực tiếp thành lập và điều hành. Tại các tỉnh, thành phố, quỹ do UBND cấp tỉnh tổ chức và quản lý.

15 địa phương trọng điểm, 18 doanh nghiệp đầu tàu được lựa chọn

Cùng với việc chuẩn bị ra mắt Quỹ Nhà ở quốc gia, Bộ Xây dựng đang đẩy nhanh chương trình lựa chọn doanh nghiệp và địa phương trọng điểm nhằm tạo đột phá trong triển khai nhà ở xã hội giai đoạn 2025–2030.

Theo đó, 18 doanh nghiệp có tiềm lực tài chính và kinh nghiệm được đề xuất tham gia, gồm các “ông lớn” như Vingroup, Sun Group, Viglacera, HUD, Nam Long, Becamex IDC, Vinaconex, Hancorp, cùng các tổng công ty thuộc Bộ Quốc phòng như 319, Thành An, Trường Sơn. Ngoài ra còn có sự góp mặt của nhiều nhà phát triển tư nhân năng động như Kinh Bắc City, TasecoLand, Cát Tường, Thủ Đô Invest…

Bộ Xây dựng đặt ra bộ tiêu chí chặt chẽ cho các “ứng viên”, yêu cầu doanh nghiệp phải đủ tầm – đủ lực – đủ tâm, có năng lực tài chính vững, kinh nghiệm triển khai dự án hàng nghìn căn và đặc biệt là cam kết với mục tiêu xã hội “an cư cho người thu nhập thấp”. Đây không chỉ là bài toán lợi nhuận, mà còn là thước đo trách nhiệm xã hội và tầm nhìn phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt.

Song song đó, 15 địa phương có nhu cầu nhà ở xã hội cao nhất được lựa chọn làm điểm nhấn triển khai thí điểm, bao gồm: TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Dương, Đồng Nai, Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Tây Ninh, Phú Thọ, Hưng Yên, Nghệ An, Thái Nguyên, Ninh Bình và Quảng Trị. Đây là những khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số công nhân – lao động nhập cư lớn và nhu cầu nhà ở thực cao nhất cả nước.

Ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam đánh giá, việc hình thành Quỹ Nhà Ở Quốc Gia và đồng thời chọn lọc các địa phương, doanh nghiệp đầu tàu sẽ giúp tạo “cú hích kép” cho phân khúc nhà ở xã hội. Một mặt, cơ chế tài chính trung – dài hạn giúp giải quyết nút thắt vốn; mặt khác, quy trình lựa chọn minh bạch và đồng bộ giữa các bên sẽ thúc đẩy tiến độ và chất lượng dự án.

Nếu vận hành hiệu quả, quỹ này có thể trở thành trụ cột tài chính chiến lược, giúp Việt Nam tiệm cận mô hình phát triển nhà ở xã hội thành công ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc hay Singapore – nơi nhà ở không chỉ là chỗ ở, mà là nền tảng ổn định cho phát triển con người và xã hội.

Với hàng loạt chính sách mới đang được định hình, nhà ở xã hội đang dần thoát khỏi “điểm nghẽn” kéo dài nhiều năm. Từ cơ chế tài chính riêng, khung pháp lý rõ ràng, đến sự vào cuộc của doanh nghiệp lớn và chính quyền địa phương, tất cả đang mở ra kỳ vọng về một giai đoạn tăng tốc, bền vững hơn của chương trình an sinh nhà ở quốc gia.

Nếu các chính sách này sớm được thông qua và triển khai đồng bộ, giấc mơ “an cư” của hàng triệu người dân có thu nhập trung bình và thấp sẽ không còn xa vời – và đó cũng chính là thước đo thành công cho một nền kinh tế hướng tới phát triển công bằng.