Trung Quốc xoay trục đầu tư xe điện từ châu Âu sang châu Á

Theo số liệu từ Rhodium Group, một công ty tư vấn có trụ sở tại Mỹ, các dự án pin và nguyên liệu thô đòi hỏi vốn lớn đã đưa mức đầu tư trong chuỗi cung ứng xe điện đạt đỉnh vào năm 2023. Tuy nhiên, giá trị của các khoản đầu tư mới ở nước ngoài đã đi ngang khi các công ty chuyển hướng sang xây dựng các cơ sở lắp ráp xe có chi phí thấp hơn.

Cụ thể, các công ty Trung Quốc đã công bố 144 giao dịch trị giá 19.6 tỷ USD trong lĩnh vực xe điện và chuỗi giá trị liên quan vào năm ngoái, giảm gần một nửa so với năm trước đó. Trong nửa đầu năm 2025, có 64 giao dịch trị giá 10.4 tỷ USD được công bố, trong đó hơn 1/3 giá trị dành cho các nhà máy ở hạ nguồn.

"Hầu hết các kế hoạch đầu tư vào thượng nguồn trước đây tập trung vào châu Âu, nhưng hiện tại chúng tôi đang chứng kiến một sự chậm lại đáng kể, với nhiều dự án đã bị hủy bỏ", Armand Meyer, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao tại Dịch vụ Dữ liệu Trung Quốc của Rhodium Group nhận định. Ông cũng chỉ ra rằng các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc về cơ bản đã bị chặn khỏi thị trường Mỹ.

Mặc dù có sự chậm lại, đầu tư ra nước ngoài của các công ty Trung Quốc trong lĩnh vực này dự kiến sẽ tiếp tục vượt trội so với đầu tư trong nước. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đã bắt đầu phục hồi từ năm ngoái sau giai đoạn thấp điểm do đại dịch COVID-19.

Đầu tư của Trung Quốc vào chuỗi cung ứng xe điện ở nước ngoài

Đầu tư ra nước ngoài chậm lại trong bối cảnh chuyển hướng sang châu Á

Điều đáng chú ý là 1/4 thương vụ đầu tư ra nước ngoài đã hoàn thành của Trung Quốc vào năm ngoái nằm trong chuỗi giá trị xe điện, tăng mạnh từ mức 5% vào năm 2021. Nhiều dự án đang trở nên hoạt động hoàn toàn hoặc dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong vài năm tới, trong bối cảnh Chính phủ Trung Quốc chuẩn bị bắt đầu hạn chế xuất khẩu xe điện chở khách vào năm tới.

Ba ông lớn trong lĩnh vực pin - CATL, BYD và Envision - là những nhà đầu tư hàng đầu trong chuỗi cung ứng xe điện trong 11 năm rưỡi qua, với phần lớn đầu tư tập trung vào châu Âu. Tuy nhiên, bức tranh đang thay đổi.

Các giám đốc điều hành công ty pin của Trung Quốc tiết lộ với Nikkei Asia rằng các khoản đầu tư ra nước ngoài mới đã giảm dần trong năm nay vì hai lý do chính: Môi trường địa chính trị không chắc chắn và tác động từ thuế quan toàn diện của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đảo lộn các mối quan hệ thương mại toàn cầu.

Tuy nhiên, họ cũng khẳng định thị trường nước ngoài vẫn có lợi nhuận cao hơn và thị phần trong tổng doanh thu của họ đã tăng lên, đặc biệt khi các công ty Trung Quốc đang tiến hành một cuộc chiến giá khốc liệt trên thị trường nội địa. Một giám đốc điều hành công ty pin cho biết các công ty đang tìm hiểu các thỏa thuận ít thâm dụng vốn hơn, bao gồm việc cấp phép công nghệ cho các đối tác sản xuất địa phương thay vì đầu tư trực tiếp.

Sự thay đổi chiến lược này phần lớn là phản ứng trước các biện pháp bảo hộ thương mại ngày càng tăng của các Chính phủ phương Tây, đặc biệt là Mỹ và châu Âu, buộc các công ty phải chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Trong khi châu Âu từng là nơi hưởng lợi chính từ đầu tư xe điện của Trung Quốc, giờ đây các công ty đang chuyển hướng chi tiêu sang châu Á và Trung Đông.

Indonesia nổi lên như một điểm đến đầu tư mới quan trọng, với nguồn nguyên liệu thô dồi dào như niken. Nhiều mỏ niken của Indonesia hiện thuộc sở hữu của Trung Quốc, và Huayou Cobalt đã trở thành đối tác chiến lược trong một dự án pin xe điện lớn vào đầu năm nay.

"Indonesia không chỉ có thể sản xuất vật liệu pin và pin, mà còn là một thị trường tiêu thụ rất lớn, vì vậy hiện tại chúng ta cũng thấy xuất hiện các kế hoạch lắp ráp xe điện tại đây", Meyer nhận định.

Sự điều chỉnh chiến lược này diễn ra trong bối cảnh tình trạng dư thừa công suất trong nước ngày càng trở nên nghiêm trọng. Theo Rhodium Group, làn sóng đầu tư vào ngành công nghiệp xe điện trong nước của Trung Quốc vào năm 2021 và 2022 đã tạo ra công suất sản xuất pin gấp hai lần nhu cầu địa phương và 1.2 lần nhu cầu toàn cầu.

Các quan chức Trung Quốc trong những tháng gần đây đã bày tỏ lo ngại về tình trạng dư thừa công suất và cạnh tranh giá trong các lĩnh vực như xe điện và năng lượng mặt trời. Các cơ quan quản lý đã triệu tập các công ty năng lượng sạch, bao gồm nhà sản xuất xe điện BYD và nhà sản xuất tấm pin mặt trời Trina Solar, để giải quyết tình trạng cạnh tranh tiêu cực.

Một yếu tố khác tác động đến chiến lược đầu tư nước ngoài của các công ty Trung Quốc là các quy định mới về kiểm soát xuất khẩu. Một giám đốc bán hàng cấp cao tại một nhà sản xuất pin tiết lộ rằng Chính phủ Trung Quốc đã tạo ra những rào cản mới đối với đầu tư ra nước ngoài, với các quy định kiểm soát xuất khẩu mới về công nghệ quan trọng cho vật liệu catốt pin được công bố vào tháng 7.

Hạn chế mới nhất yêu cầu các công ty pin phải xin phê duyệt của chính phủ để sử dụng các công nghệ sản xuất pin LFP quan trọng bên ngoài Trung Quốc, tiếp nối động thái hồi tháng 12 cấm xuất khẩu công nghệ nam châm đất hiếm. Các nhà phân tích dự đoán các công ty Trung Quốc có thể được phép sử dụng công nghệ trong các cơ sở nước ngoài của họ, nhưng việc cấp phép cho các đối thủ nước ngoài khó có thể xảy ra.

Trong khi đó, đầu tư vào thị trường Mỹ vẫn ở mức thấp so với các khu vực khác, phần lớn do các chính sách thù địch của chính phủ Mỹ đã tăng cường kiểm tra các nhà sản xuất pin Trung Quốc và loại xe điện Trung Quốc ra khỏi thị trường.

Theo báo cáo của Phòng thí nghiệm Chính sách Công nghiệp Net Zero của Đại học John Hopkins, sự theo đuổi ra nước ngoài của các công ty xe điện Trung Quốc là một phần của sự tăng tốc của ngành công nghệ sạch lớn hơn của Trung Quốc ở nước ngoài. Trước đây, sản xuất năng lượng mặt trời chiếm phần lớn vốn ra nước ngoài trước đại dịch COVID-19, nhưng pin và xe điện đã có được động lực từ năm 2022.

"Các công ty Trung Quốc đang chuyển sang mô hình kinh doanh ít vốn hơn - tức là tập trung vào việc cung cấp công nghệ, bí quyết và thương hiệu thay vì đầu tư vào nhà máy và thiết bị. Chiến lược này đang lan rộng từ các nhà sản xuất xe điện đến các công ty pin và năng lượng mặt trời, cho phép các nhà vô địch Trung Quốc duy trì khả năng tiếp cận thị trường mà không cần đặt cược vào tài sản cố định lớn", các tác giả Xiaokang Xue và Mathias Larsen kết luận trong báo cáo của họ.

- 13:00 01/10/2025